Ο αρχαιολογικός χώρος στη θέση Άγιος Νικόλαος Πάλλων είναι γνωστός από το 1934, όταν παραχωρήθηκε από τον Οργανισμό Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας στην Αρχαιολογική Υπηρεσία λόγω των ορατών αρχαίων καταλοίπων. Ο χώρος επί πολλά χρόνια παρέμενε αναξιοποίητος και ανεξερεύνητος. Έπειτα από πρωτοβουλία της Εφορείας Αρχαιοτήτων, το 2008 και το 2009, πραγματοποιήθηκαν εργασίες καθαρισμού και μικρής κλίμακας έρευνα, ενώ μετά τα πρώτα ενθαρρυντικά ευρήματα και τη θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, το 2011, η ανασκαφή χαρακτηρίστηκε ως συστηματική. Από το έτος 2010 έτος η ανασκαφική έρευνα διεξάγεται υπό τη διεύθυνση της κ. Ευτυχίας Λυγκούρη-Τόλια, με τη συνεργασία των αρχαιολόγων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Δρ. Άννα-Μαρίας Αναγνωστοπούλου, κ. Μαίρης Γιαμαλίδη και ομάδας επιστημονικών συνεργατών.
Ο αρχαιολογικός χώρος έχει έκταση 3998,637 τ.μ., υπάγεται στα γεωγραφικά όρια του αρχαίου δήμου των Αλών Αιξωνίδων και τα μέχρι τώρα αποκαλυφθέντα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και κινητά ευρήματα επιβεβαιώνουν τη χρήση του χώρου κατά την κλασική, ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο.
Στους κλασικούς χρόνους χρονολογούνται τμήμα ταφικού περιβόλου και δρόμος. Κατά τους ρωμαϊκούς/υστερορωμαϊκούς χρόνους στο χώρο λειτούργησε εργαστήριο κεραμικής, ενώ οι δύο έως τώρα ανασκαμμένοι κλίβανοι θεμελιώθηκαν εντός του κλασικού περιβόλου. Ανατολικά των κλιβάνων και σύγχρονη με αυτούς αναπτύσσεται εγκατάσταση αποτελούμενη από 20 τουλάχιστον δωμάτια. Στο κέντρο της διαμορφώνεται υπαίθριος χώρος πέριξ του οποίου οργανώνονται τρεις κτιριακές ενότητες με διαφορετικό αριθμό δωματίων που παραπέμπουν σε οργανωμένη συνοικία κεραμέων. Σύμφωνα με τα κινητά ευρήματα, το κτιριακό συγκρότημα λειτουργεί έως και την ύστερη αρχαιότητα.

Στους βυζαντινούς χρόνους ιδρύονται δύο ναοί (Ναός 1 και Ναός 2) που ανήκουν στον τύπο της βασιλικής. Το τοπωνύμιο «Άγιος Νικόλαος Πάλλων», που σώζεται από προφορικές μαρτυρίες για τη θέση, πιθανόν να συνδέεται με τους ναούς αυτούς. Στην τοιχοδομία τους διακρίνονται αρχαία μαρμάρινα μέλη. Μάλιστα, ο Ναός 1 έχει χρησιμοποιήσει στη θεμελίωσή του το βόρειο και ανατολικό τοίχο του κλασικού ταφικού περιβόλου. Στο εσωτερικό του ναού βρέθηκε κατά χώραν σαρκοφάγος από κογχυλιάτη λίθο, στην οποία ήταν ενταφιασμένα τουλάχιστον 14 άτομα, ενήλικοι και ανήλικοι. Η σαρκοφάγος σχετίζεται με τον ταφικό περίβολο, ενώ η καλυπτήρια πλάκα της χρησιμοποιήθηκε και στο δάπεδο του ναού.
Ο χώρος στους Πάλλους παρουσιάζει ένα μοναδικό πλεονέκτημα, αφού πρόκειται για απαλλοτριωμένο αρχαιολογικό χώρο εντός του πυκνού οικιστικού ιστού της σύγχρονης πόλης, στον οποίο σώζονται κατάλοιπα κλασικής, ρωμαϊκής και βυζαντινής εποχής που μαρτυρούν την αδιάλειπτη συνέχεια της κατοίκησης στην περιοχή και φωτίζουν άγνωστες έως τώρα πτυχές της ιστορίας της. Τα μέχρι τώρα ανασκαφικά δεδομένα είναι ιδιαίτερα σημαντικά και δημιουργούν αίσθημα αισιοδοξίας στους αρχαιολόγους για το μέλλον της ανασκαφής.
Η ανασκαφή έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα, αφού διεξάγεται κατά κύριο λόγο με τη συμμετοχή φοιτητών από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και φοιτητών από Πανεπιστήμια της Αμερικής και της Αυστραλίας του Διεθνούς Κέντρου Ελληνικών και Μεσογειακών Σπουδών (ΔΙΚΕΜΕΣ -CYA ). Τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα επιτείνει και η επίσκεψη σχολείων όλων των βαθμίδων του Δήμου Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης που ενημερώνονται για τις αρχαιότητες της περιοχής και τις μεθόδους της ανασκαφής. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, ο αρχαιολογικός χώρος έχει ενταχθεί στη δράση του Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού «Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές».
Η ανασκαφή πραγματοποιείται χάρη στις ευγενικές χορηγίες του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη, του Ιδρύματος Ψύχα, ενώ ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή του κ. Αθανάσιου Μαρτίνου στην ανασκαφική έρευνα και στη σύνταξη μελετών για την προστασία των αρχαιοτήτων. Στις προσπάθειες των αρχαιολόγων αρωγός στέκεται πάντα ο Δήμος Βάρης- Βούλας-Βουλιαγμένης, ενώ μόνιμος συνεργάτης και χρηματοδότης είναι το ΔΙΚΕΜΕΣ-CYA και ο πρόεδρός του κ. Α. Φυλακτόπουλος.
Στην επιστημονική ομάδα της ανασκαφής συμμετέχουν επιπλέον οι αρχαιολόγοι Δρ. Α. Συρογιάννη (ΕΦΑΔΥΑΤ, υπεύθυνη για τη μελέτη του οστεολογικού υλικού), κ. Κ. Νταϊφά, κ. Ι. Λουρεντζάτου, ο αρχιτέκτονας κ. Γ. Ορεστίδης, η σχεδιάστρια κ. Ι. Μπενέτου, ο τοπογράφος κ. Δ. Ορεστίδης, οι συντηρητής κ. Θ. Τζαμαλής και κ. Ε. Βαμβακάρη. Επίσης στην ανασκαφή συμμετέχουν οι αρχαιολόγοι και καθηγητές του ΔΙΚΕΜΕΣ Δρ. Γ. Καραβάς (2014-2018), Δρ. Ά. Παπαδόπουλος (2017-2018) και Dr. D. Schahil (2012).

Οδηγίες Πρόσβασης.
- Λεωφορείo: • ΚΤΕΛ Αττικής Αθήνα – Σούνιο - Μετρό:Γ2, Γραμμή 2,(κόκκινη), στάση: “Ελληνικό” και λεωφορείο: • Γραμμή 122 Ελληνικό – Βούλα – Βουλιαγμένη – Βάρκιζα - Σαρωνίδα - Τραμ μέχρι τη Βούλα και λεωφορείο: • 117 Γλυφάδα – Βούλα - Βουλιαγμένη – Βάρη
Ιδιαιτερότητες - Επικινδυνότητα
Ο χώρος είναι επισκέψιμος μόνο κατόπιν συνεννόησης με την αρμόδια εφορία αρχαιοτήτων. (email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., τηλ. 2104590700)